7 maja 1977 r. na klatce schodowej kamienicy przy ul. Szewskiej 7 w Krakowie znaleziono ciało Stanisława Pyjasa, studenta polonistyki i filozofii UJ, współpracownika Komitetu Obrony Robotników. Według środowisk opozycyjnych śmierć była skutkiem pobicia przez SB. Władze twierdziły, iż Pyjas spadł ze schodów.
Pyjas został zamordowany, bo sprzeciwiał się systemowi opartemu na kłamstwie, dławiącemu wszelkie przejawy wolności. W reakcji na jego śmierć, kilka dni później, 15 maja, jego przyjaciele powołali Studencki Komitet Solidarności – pierwszą niezależną organizację studencką w PRL – przypomina Cecylia Kuta: 
https://krakow.ipn.gov.pl/…/98067,Studencka-solidarnosc…
W ślad za Krakowem poszły inne ośrodki akademickie. Rodzący się nurt studenckiej opozycji bacznie obserwowała SB w ramach sprawy operacyjnego rozpracowania o kryptonimie „Wasale”. Publikowane dokumenty to wybór z akt tej sprawy. Świadczą one o tym, że SB, mimo szerokiej wiedzy o Studenckich Komitetach Solidarności, nie zdołała sparaliżować działalności komitetów, ani też przejąć nad nimi kontroli.
Zachęcamy do pobrania e-booków:
„Kryptonim „Wasale”. Służba Bezpieczeństwa wobec Studenckich Komitetów Solidarności 1977–1980”: https://ipn.gov.pl/…/173191,Kryptonim-Wasale-Sluzba…
„Studencki Komitet Solidarności we Wrocławiu 1977–1980”: https://ipn.gov.pl/…/173481,Studencki-Komitet…
Sprawę Pyjasa badali najpierw peerelowscy prokuratorzy, działający pod nadzorem SB. Prawdziwe śledztwo zaczęło się dopiero po 1990 r., a zwłaszcza gdy ujawniono akta tajnych służb PRL i sprawę przejął IPN: https://krakow.ipn.gov.pl/…/39990,Historia-sledztwa-w…
Polecamy dokument filmowy zrealizowany przez kanał TVP Historia we współpracy z IPN i Instytutem Ekspertyz Sądowych w Krakowie: https://krakow.ipn.gov.pl/…/143234,Ekspertyza-Smierc…